انتصاب مدیران ۴ پرونده ثبت جهانی میراث فرهنگی توسط قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور نشان از دورخیز این وزارتخانه برای ثبت این آثار در یونسکو دارد.

بر این اساس، عبدالرسول وطن‌دوست، مدیر پرونده ثبت جهانی «مسجد ایرانی» و محمدحسن طالبیان، مدیر پرونده ثبت جهانی «آسبادهای ایرانی» است. مدیران پرونده‌های «خانه‌های ایرانی» و «منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعه فلک الافلاک و دره خرم‌آباد» به‌ترتیب مصطفی پورعلی و عطا حسن‌پور معرفی شده‌اند.

قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی در این احکام، برنامه‌ریزی دقیق برای رفع موانع ثبت جهانی پرونده‌های مذکور و تدوین مطالعات نهایی این پرونده‌ها را برای ارسال در زمان مقرر خواستار شده است.

علیرضا ایزدی (مدیرکل ثبت آثار تاریخی) درخصوص روند پیشروی این پرونده‌ها گفت:

بر اساس سیاست اخذ شده بنا بر آن شد که شورایی جهت اولویت‌بندی ثبت در حوزه میراث ملموس و ناملموس شکل گیرد تا بتوانیم بر اساس نظر این شورا، فهرست یونسکو را مشخص کنیم. طی چند ماه اخیر، چندین جلسه با حضور قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی با حضور کارشناسان تشکیل شد که بر اساس داشته‌هایمان بر آن شدیم تا اولویت‌بندی را مشخص کنیم.

او ادامه داد:

در بازه زمانی ۲۴ ساله‌ای که در گذشته اتفاق افتاده، شاهد وقفه‌ای در ثبت آثار در فهرست میراث جهانی یونسکو توسط ایران بودیم. ازاین‌رو ایران در حال حاضر نتوانسته جایگاهی که باید را در میان آثار ثبتی در یونسکو به خود اختصاص دهد. اما در سیاست جدید بر آن شدیم تا پرونده‌هایی را برای ثبت ارسال کنیم که از آن جمله می‌توان به پرونده کاروانسراهای ایرانی اشاره داشت که ۵۴ کاروانسرا را شامل می‌شد که تقریبا بیشتر استان‌های کشور را در بر می‌گیرد. این ثبت هرچند که در قالب یک پرونده در یونسکو ثبت شد اما ۲۴ استان را شامل می‌شود که می‌تواند در حوزه گردشگری ورودی نیز تاثیرگذار باشد.

ایزدی تصریح کرد:

در این شرایط نگاه‌ها به سمتی رفت که به‌نوعی عقب ماندگی کمی را با پرونده‌های زنجیره‌ای جبران کنیم تا بتوانیم استان‌های بیشتری را درگیر آثار جهانی کنیم و تعداد کمی را نیز به‌نوعی در یونسکو افزایش دهیم چراکه یونسکو ثبت بیش از ۱ پرونده در سال را از ما نمی‌پذیرد. ازاین‌رو گزینه‌های مختلف را مورد بررسی قرار دادیم که از این میان پرونده «مساجد ایرانی» روی میز قرار گرفت. هرچند روی این پرونده از قبل کمی کار شده بود اما آن‌چنان که باید به سامان نرسیده بود. بر این اساس و برای سامان دادن به این پرونده عبدالرسول وطن‌دوست؛ مدیر پرونده شد تا صفر تا صد پرونده ثبت جهانی را پیش برد و بتوانیم در سال‌های آتی شاید دو سال آینده، این پرونده را در فهرست ثبت جهانی یونسکو بگنجانیم.

مدیرکل ثبت آثار تاریخی ادامه داد:

در کنار این پرونده، «خانه‌های ایرانی» مطرح شد که یکی از مهم‌ترین نمادهای فرهنگ و تمدن ایران اسلامی است که تهیه و ساماندهی این پرونده نیز به مصطفی پورعلی سپرده شد. البته که «منظر فرهنگی ماسوله» نیز قرار است توسط پورعلی پیگیری شود تا با همکاری ایکوموس و حضور نماینده آن‌ها ظرف یکماه آینده، مشکلات پرونده را رفع کنیم و امیدوار هستیم بر اساس تصمیماتی که در اجلاس ریاض گرفته شد، ماسوله را نیز به فهرست‌مان بیافزاییم.

ایزدی با اشاره به آنکه ثبت «قلعه فلک الافلاک و دره خرم‌آباد» از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت:

این پرونده به‌لحاظ موضوعات زیستی و تداوم زندگی که در این دره‌ها داشتیم و نشانه‌های تمدنی و زیست که می‌تواند نگاه به زیست در غارها را جابه جا کند، اهمیت دارد چراکه معتقد هستیم ایران سکونتگاه اولیه و اصلی انسان هوشمند است، امیدواریم این پرونده که با مسئولیت عطا حسن‌پور در حال آماده‌سازی است بتواند به سرانجام برسد. در کنار آن نیز بحث هگمتانه را با حضور وطن‌دوست و طالبیان پیش می‌بریم و امیدواریم به ثمر برسد.

مدیرکل ثبت آثار تاریخی خاطرنشان کرد:

اولویت ما در ارائه این پرونده‌ها، زمان آماده‌سازی آن‌هاست و هرکدام که زودتر آماده ارائه شود، در اولویت قرار خواهد گرفت. تمام این موارد در اولویت ثبت قرار دارند چراکه بعد از بررسی‌هایی که داشتیم مانند پرونده چگاسفلی خوزستان به پرونده الموت هم رسیدیم. با وجود آنکه روی پرونده الموت از قبل کار شده بود و دیتاهایی در این خصوص در اختیار داشتیم اما در حوزه جمع‌بندی باید به پلان‌های مدیریتی درستی برسیم. بعد از جلسات بسیار بر آن شدیم که قلعه الموت را هم به پرونده‌های ارسالی برای یونسکو افزوده شود. قلعه خودش ویژگی‌های خوبی برای ثبت دارد اما درحوزه پیرامونی و عرصه و حریم آن با مسائلی روبه‌رو هستیم که با توجه به حضور حمیده چوبک و طالبیان این پرونده نیز در کنار گزینه‌های اصلی قرار گرفته و با هماهنگی شورای مربوطه گزارش‌ها برای ارائه آماده خواهد شد.

او گفت:

تکلیفمان آن است که تعدادی از پرونده‌ها را فارغ از سهمیه یگانه‌ای که برای ثبت در یونسکو داریم، آماده داشته باشیم تا در زمان مناسب ارائه دهیم. اولویت ارائه نیز در نهایت به اولویت آماده‌سازی پرونده باز می‌گردد. در واقع هرکدام زودتر آماده شود، به یونسکو ارسال خواهد شد.

ایزدی درخصوص چالش‌هایی که در هرکدام از پرونده‌های مذکور وجود دارد، گفت:

برای مثال در پرونده «قلعه فلک‌الافلاک و دره خرم‌آباد» کماکان مسئله تملک اطراف وجود دارد و حتا دستور رئیس جمهوری را برای آزادسازی در اختیار داریم. در خصوص پرونده «قلعه الموت» نیز بحث عرصه و حریم و اراضی اطراف را داریم. مشکلات ما در الموت به مراتب کمتر است. در پرونده «هگمتانه» نیز بحث تسلسل و استمرار تمدنی مطرح است که چگونه از دوره ماد تا عصر حاضر رسیده. این مهم باید معنا شود چراکه در عصر معاصر شاهد تاثیر نامیمونی در بافت بودیم. اینکه این امر را چگونه می‌توان توجیه کرد یکی از چالش‌های بزرگ ماست که امیدواریم با همکاری کارشناسان بتوانیم از عهده آن برآییم. درخصوص پرونده «مساجد ایرانی» نیز از آنجا که پرونده‌ای جدید است ازاین‌رو چالش کمتری دارد و بعد از ورود می‌توان درخصوص چالش‌های آن صحبت کرد. این پرونده می‌تواند استان‌ها، شهرها و حتا روستاهای بسیاری را درگیر کند. به پرونده «خانه‌های ایرانی» نیز هنوز ورود نکرده‌ایم و اطلاعات ما اولیه است و امیدواریم با سرع خوبی پیش برود. درخصوص سایر گزینه‌ها نیز از آنجاکه در ابتدای کار هستیم نیازمند جمع‌بندی است تا بتوانیم با قطعیت درخصوص آن‌ها صحبت کنیم.

مدیرکل ثبت آثار تاریخی در پاسخ به این سوال که وزارتخانه میراث و گردشگری با کدام دستگاه و نهاد بیشترین چالش را درخصوص رفع مشکلات پرونده‌های ثبت جهانی دارد، گفت:

چالش ما بیشتر در حوزه تملک است. مثلا در پرونده «قلعه فلک الافلاک و دره خرم‌آباد» کمی چالش با دستگاه‌های نظامی کشور داریم که امیدواریم هرچه زودتر تعیین تکلیف شود. در کل چالش خاصی نداریم اما انتظار داریم که مجموعه‌هایی که می‌توانند کمک کنند مثلا در همدان، شهرداری می‌تواند تسریع کننده پرونده باشد، پای کار بیایند و بتوانیم پرونده‌ها را به پیش ببریم. در زمان حضور نمایندگان ایکوموس هرچه تعامل دستگاه‌های داخلی بیشتر ملموس باشد، قطعا ثبت پرونده‌ها نیز ساده‌تر خواهد بود.